DMX voor Dummies: een simpele uitleg

Gave lichtshows in een discotheek worden gecreëerd met DMX, maar hoe wordt het licht tijdens zo’n show precies aangestuurd? Of je nu een beginnende lichttechnicus, een enthousiaste hobbyist of gewoon nieuwsgierig bent naar DMX, na het lezen van deze blog weet je hoe DMX werkt en waarom het zo belangrijk is in de wereld van verlichting. 

Wat is DMX?

DMX is een digitaal protocol voor lichtsturing met een universele werking. Met DMX kunnen verschillende soorten lichteffecten en effectmachines functioneren via dezelfde software en universele hardware. Met het DMX protocol kun je dus bijvoorbeeld een moving head van merk A, een rookmachine van merk B en een LED par van merk C zonder problemen met elkaar laten samenwerken om een indrukwekkende lichtshow te creëren.

Hoe werkt DMX?

Om lichten en effectmachines te kunnen bedienen met DMX heb je een DMX controller nodig. De controller sluit je met behulp van een kabel (of draadloos) aan op de DMX-apparatuur die je wilt aansturen. Het mooie van DMX is dat je de lampen en effectmachines gewoon van het ene naar het andere apparaat kunt doorlussen omdat elk DMX apparaat een DMX in- en uitgang heeft. Elk aangesloten apparaat werkt met een uniek adres en een aantal kanalen waarbij elk kanaal staat voor een bepaalde functie, denk bijvoorbeeld aan het dimmen van licht, het knipperen van licht en het maken van kleurwisselingen.

Als je meerdere lichteffecten hebt en je geeft elk effect een eigen uniek startadres, dan kun je ze allemaal apart bedienen, maar je kunt ze ook dezelfde startadressen geven. Dat betekent dat je helemaal zelf lichtshows zoals bij Defqon 1 of Mysteryland kunt maken met allemaal verschillende effecten.

Welke termen móét je kennen?

Bij het instellen van apparaten via DMX is het handig om in ieder geval een aantal termen te kennen. Hieronder zetten we de vier belangrijkste termen voor je op een rij.

• Fixtures: Een fixture is een apparaat dat je wilt aansturen via DMX. Onder meer moving heads, rookmachines en uplights worden in de wereld van DMX fixtures genoemd.
• Startadres: Het startadres is het kanaal waar je de fixture op instelt. Vanaf dit adres ‘luistert’ je fixture naar de commando’s uit de DMX controller.
• DMX-adres: Een DMX-adres is een specifiek kanaal. DMX heeft maximaal 512 kanalen en elk kanaal bevat een specifieke ‘instructie’ voor de fixture (of fixtures) die zo ingesteld staan dat ze naar dat specifieke DMX kanaal ‘luisteren’.
• Scènes: Een scène is een specifieke instelling van je lichteffecten die je kunt opslaan op je DMX controller. Je kunt het zien als een foto van de gewenste stand van je lichteffecten.
• Chases: Wanneer je meerdere scènes achter elkaar zet, creëer je een chase waardoor je dus een soort film creëert van de geprogrammeerde scenes. Een chase is dus eigenlijk je eigen geprogrammeerde lichtshow.

Instellen van apparaten via DMX

Om je DMX-apparaten te laten werken met je controller moet je ze een startadres geven. In principe zet je de eerste fixture op D001. Om het startadres van de tweede fixture te bepalen neem je het aantal kanalen van de eerste fixture en daar tel je 1 bij op. Voor de derde fixture tel je het aantal kanalen van fixture 1 en 2 bij elkaar op en daar tel je weer 1 bij op.

Voorbeeld:

Stel, je eerste fixture heeft 6 kanalen. Deze eerste fixture geef je startadres D001. Om nu het startadres van je tweede fixture te bepalen neem je het aantal kanalen van de eerste fixture (dat zijn er 6) en daar tel je 1 bij op. Het startadres van de tweede fixture wordt dus 7 (6 + 1). Is de tweede fixture 2-kanaals, dan wordt het startadres van de derde fixture dus D009 (6 + 2 + 1). Als de derde fixture 5 kanaals is dan krijgt de vierde als startadres D014 (6 + 2 + 5 + 1) en zo kun je blijven doorgaan tot je voor alle fixtures het startadres bepaald en ingesteld hebt. Houd wel rekening met het aantal kanalen van je controller. Ondanks dat DMX technisch gezien maximaal 512 kanalen toelaat wil dit niet automatisch zeggen dat je controller ook 512 kanalen heeft. Houd hier dus rekening mee tijdens de aanschaf van je controller, deze moet voldoende kanalen hebben om al je fixtures (apart) aan te kunnen sturen.

Als je het startadres op alle fixtures hebt ingesteld, kun je aan de slag. De fixture die je hebt ingesteld op adres 1 zal reageren op het eerste kanaal. Afhankelijk van het aantal kanalen van je fixture zal de fixture reageren op de bijbehorende kanalen op de controller. Als je een volgend apparaat instelt op het adres direct na de eerste fixture, zal dit apparaat weer reageren op de volgende kanalen. Stel je hetzelfde apparaat nog een keer in op hetzelfde adres? Dan zal dat lichteffect dezelfde reactie geven als het eerste apparaat. Hierdoor kun je bijvoorbeeld een heleboel lampen tegelijk van kleur laten veranderen. Maar als je lampen instelt op een ander adres, kun je ze weer individueel bedienen.

Alternatief: draadloze DMX

Draadloze DMX zorgt ervoor dat bedrading tussen een DMX controller en de aangesloten apparaten voorgoed verleden tijd is. Bij draadloze DMX wordt het signaal niet via een kabel maar draadloos vanuit de controller naar de DMX-apparatuur verzonden.

De werking van draadloze DMX is in essentie vergelijkbaar met die van 'normale' DMX, met als enige verschil dat het signaal draadloos wordt verzonden in plaats van via een bekabelde verbinding. Het instellen van draadloze DMX kan dus simpelweg op dezelfde manier als bij traditionele DMX, zoals eerder besproken. Wanneer je draadloze DMX wilt gebruiken, moet je ervoor zorgen dat elk DMX-gestuurd apparaat is uitgerust met een geschikte ontvanger. Sommige apparaten hebben al een ingebouwde draadloze ontvanger, terwijl andere een externe ontvanger vereisen die je op de DMX-ingang kunt aansluiten. Deze ontvanger is verantwoordelijk voor het ontvangen van het draadloze DMX-signaal en het omzetten ervan naar de juiste aansturingsinformatie voor het apparaat.

Het gebruik van draadloze DMX kan bijvoorbeeld erg handig zijn bij evenementen of producties waar bekabeling niet praktisch is. Het maakt een snelle en gemakkelijke installatie van verlichtingsapparatuur mogelijk zonder dat er kabels hoeven te worden gelegd. Het nadeel van draadloze DMX is dat het, net als veel wifi-routers en andere draadloze systemen, op 2,4 GHz werkt. Hierdoor kan er storing en vertraging ontstaan, waardoor je lichtshow er niet vlekkeloos uit komt te zien. Dat is gelijk de reden dat je bij grotere festivals vaak alleen maar bekabelde DMX ziet in plaats van draadloze DMX.

Let op: Veel mensen denken dat draadloze DMX compleet draadloos is, maar dit is niet het geval. Hoewel de DMX-gegevens draadloos worden verzonden, hebben (externe) DMX-ontvangers zelf nog steeds stroom nodig om te functioneren. Het is daarom goed om er rekening mee te houden dat je voldoende stroomvoorzieningen rondom je DMX-systeem hebt.

Vragen over DMX?

Na het lezen van deze blog weet je alles wat je moet weten over DMX, van de werking tot alternatieven. Heb je ondanks al deze informatie toch nog vragen, bijvoorbeeld over een specifiek geval? Onze productspecialisten van de klantenservice kunnen je er alles over vertellen.